Niezwykle ważnym aspektem, o jakim powinni pamięć chorzy i opiekunowie, jest aktywność fizyczna. Ale nie tylko. Warto zadbać również stymulowanie pracy mózgu. Naukowcy uważają, że im bardziej rozwinięte (a później podtrzymywane) zdolności poznawcze, tym większa szansa na spowolnienie postępu chorób otępiennych. Jakie gry i zabawy są polecane chorym, doradzane przez środowisko naukowe i sprawdzone przez opiekunów?
Najważniejszą zasadą w tej kwestii jest właściwy dobór poziomu trudności gier i innych rozrywek – powinien być on dostosowany do stopnia zaawansowania choroby Alzheimera. Zbyt proste lub zbyt trudne zadania mogą wzbudzić irytację u osoby chorej. Zbyt proste wywołają poczucie traktowania jako osobę niedomagającą, co szczególnie niekorzystnie wpłynie na samopoczucie chorego. Zbyt trudne zadania po prostu go przerażą. Gdy zauważymy rozdrażnienie podczas zabawy, musimy odpowiednio zmienić poziom trudności dobranej rozrywki.
Gry planszowe
Gry planszowe, np. gra w chińczyka czy domino stymulują chorych na poziomie mentalnym, co może przyczynić się do poprawy funkcji poznawczych poprzez zwiększenie czujności i świadomości graczy. Najlepsze efekty przynoszą gry, których elementy (np. pionki, kostki, karty) można dotykać, a dzięki temu pobudzać receptory czuciowe. Wybierając gry, które chory pamięta z czasów dzieciństwa, zapewnimy dodatkową stymulację mózgu w procesie przywoływania pozytywnych wspomnień. Gry, których polecenia wymagają wykonania prostych ćwiczeń fizycznych i innych zadań ruchowych, będą dodatkowo stymulować układ nerwowo-mięśniowy, a zatem utrwalać mapy pamięciowe sekwencji wykonywania ruchów dowolnych.
Memo
Grą znakomicie pobudzającą procesy pamięciowe jest memo – z pewnością każdy chociaż raz podjął próbę znalezienia jak największej liczby par wśród odwróconych przodem do podłoża kartoników. Pokonanie przeciwników wymaga zapamiętania położenia poszczególnych obrazków. Dodatkową zaletą gry w memo jest możliwość przyglądania się odsłanianym obrazkom i prowadzenia dyskusji na tematy z nimi związane. Szczególnie rozmowy na temat sztuki uznawane są za efektywną terapię u osób z chorobami otępiennymi. Wymiana myśli oraz wspomnienia mogą powstrzymać negatywne emocje, takie jak lęk, pobudzenie, czy agresja.
Gry równoważenia
Gry równoważenia znajdą zastosowanie u osób, u których nie są zaburzone zdolności manualne. Gra polega na ułożeniu wszystkich elementów na ruchomej podstawie tak, aby nie wywrócić ani jednego z nich. Gry tego typu mają za zadanie podtrzymać wyczucie równowagi i umiejętność skutecznego planowania taktycznego.
Klocki
Kreatywność, pamięć przestrzenną oraz precyzyjność ruchów można pobudzać poprzez układanie budowli z klocków. Możemy wybrać zarówno klocki drewniane, jak i plastikowe, z dużymi lub małymi elementami (uwaga, mniejsze elementy nie są polecane dla osób w zaawansowanym stadium choroby). Zastosowanie znajdą zarówno klocki wczepiane jeden w drugi, jak i układane jeden na drugim. Tworzenie budowli pobudza kreatywne myślenie, a obserwacje chorych pozwalają stwierdzić, że kreatywność to zdolność, która jest w stanie przetrwać niszczące działanie choroby znacznie dłużej niż większość innych funkcji poznawczych.
Kolorowanki
Kolorowanki dla dorosłych są prostym sposobem na odstresowanie, walkę z nadmiernym pobudzeniem, agresją oraz niepokojem. Ich popularność wzrasta nie tylko wśród osób chorych. Kolorowanki pozwalają uwolnić umysł od negatywnych myśli, a nawet mogą przywołać przyjemne wspomnienia kolorowania w okresie dzieciństwa. Nie wymagają umiejętności rysowania. Pozwalają na podejmowanie własnych decyzji dotyczących aranżacji kolorystycznej, wzbudzają kreatywne myślenie oraz pomagają w utrzymaniu zdolności wykonywania ruchów precyzyjnych. Należy pamiętać, aby – zarówno dla siebie, jak i naszego podopiecznego – dobrać właściwy stopień skomplikowania kolorowanek. Zbyt proste kolorowanki mogą wywołać znużenie, a także poczucie poniżenia u osoby chorej. Jeśli zaobserwujemy, że podopieczny ma obniżoną sprawność manualną, np. problemy z utrzymaniem długopisu czy kredek, wybierzmy prostsze obrazki (np. kolorowanki dla dzieci), ponieważ zbyt szczegółowe i drobne pola kolorowanki mogą denerwować chorego.
Puzzle
Puzzle są kolejną rozrywką, której stopień trudności można dobrać wedle uznania spośród nieograniczonego zbioru produktów. Oprócz stopnia skomplikowania obrazków, możemy dobrać wielkość i liczbę puzzli danej układanki oraz materiał, z którego puzzle są wykonane. Dla osób w bardziej zaawansowanym stadium choroby można wybrać puzzle plastikowe w wyrazistych kolorach, które będzie znacznie łatwiej dostrzec i chwycić. Poprzez układanie puzzli stymulowane są procesy takie jak spostrzeganie, kojarzenie, podejmowanie decyzji oraz zdolności manualne. Ułożenie obrazka daje podopiecznym dużą satysfakcję z wykonania zadania.
Zabawki sensoryczne
Zabawki sensoryczne są bardzo polecane, ponieważ ich powierzchnia wykonana jest z mozaiki rozmaitych materiałów – np. zamszu, satyny, wełny, drewna. Czucie różnych tkanin, struktur i kształtów zapewnia pobudzanie receptorów czuciowych dłoni, a przez to zachowanie wrażliwości sensorycznych dłoni. Bodźce dotykowe są niezmiernie istotne dla człowieka, dlatego ważne, by zapewnić podopiecznemu możliwość dotykania, głaskania, czy też skubania zarówno gładkich, jak i szorstkich materiałów, zimnych i ciepłych elementów, wszytych i odstających dodatków. Oprócz pobudzania struktur mózgowych, zabawki sensoryczne mają również działanie odstresowujące.
Zabawki manipulacyjne
Zabawki manipulacyjne np. typu „tangle” można wykorzystać w celu rozładowania emocji oraz po to, aby „zająć ręce” podczas odpoczynku, rozmowy, oglądania telewizji itd. Manipulowanie tego typu przedmiotem ma wiele zalet. Oprócz tego, że pomaga się odstresować, to dodatkowo usprawnia zakres ruchów rąk, przywraca ruchomość stawów oraz zwiększa siłę mięśni dłoni i palców. Uważa się, że jest to bardzo dobra rehabilitacja dla mięśni i stawów.
Gra w piłkę
Gra w piłkę zapewnia chorym ruch utrzymujący siłę mięśni i usprawniający zręczność. Nawet proste rzucanie piłką wymaga wykonania wielu zadań: zaplanowania rzutu, wzrokowego odmierzenia odległości, rzucenia piłki z odpowiednią siłą oraz przewidzenia ruchu piłki w celu jej złapania. Dodatkowo gra w piłkę jest wspaniałą okazją do spędzenia czasu w ruchu, co przyczynia się do wydzielenia w mózgu endorfin, czyli hormonów szczęścia oraz spędzenia czasu w towarzystwie, co poprawia samopoczucie.
Bibliografia:
- Games for People with Alzheimer’s, www.best-alzheimers-products.eu
- Memory game in wooden box, www.best-alzheimers-products.eu
- Balancing game, chairs, www.best-alzheimers-products.eu
- The power of adult colouring books in dementia care, www.unforgettable.org/blog/the-power-of-adult-colouring-books-in-dementia-care/
- www.unforgettable.org/floor-basketball-set
- Tangle Therapy, www.best-alzheimers-products.eu
Opracowała: Joanna Nowakowska
Zdjęcia: archiwum stowarzyszenia
Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia nas! Prowadzimy bogatą bibliotekę wyposażoną w książki, poradniki oraz gry stymulujące pracę mózgu. Jesteśmy również organizatorami specjalnych warsztatów dla seniorów.